Opus ’94 – Visioen van Kerst – programmatoelichting

Gemengd koor Opus ‘94
Adventsconcert 27.11.2021 – ‘ Visioen van Kerst’


Programmatoelichting door dirigent Bram van der Beek

Een visioen van kerst. Je kijkt terug en blikt vooruit. Zoals de feniks, de goddelijke vogel die steeds uit zijn as herrijst als een (weder)geboorte. Opnieuw te kunnen beginnen. Verlangend naar harmonie en vrede. Zoals Mendelssohn dat getoonzet heeft in een prachtige koraalzetting.

Verleih uns Frieden gnädiglich – Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847)

Of zoals in de minimalistische Mexicaanse compositie die hierna volgt. Als in een processie schrijdt de muziek voort. Ontdaan van enige opsmuk wordt de huiselijke vrede bezongen die eenieder zal toelachen wanneer de komst van Christus als een zalig licht wordt verwacht.

O Lux Beata Caelitum – Francisco Alcantar (1960-)

Ook in de volgende recente compositie van de Noor Ola Gjeilo wordt de band die wij met elkaar voelen en die gebaseerd is op liefde en vriendschap (”Waar liefde is, daar is God. Laat ons met een oprecht hart liefhebben en ons daarin verheugen”) in een bijna mystiek klankbeeld gehuld.

Ubi caritas – Ola Gjeilo (1978-)

U zult al gemerkt hebben dat het koor het ook fijn vindt om werken van nu levende componisten te vertolken. Ook de volgende is daar een voorbeeld van. Het is de prachtige tekst uit het Bijbelboek Hooglied waarin de liefde tussen mensen wordt beschreven. Een liefde die door geen watervloed te blussen is, onstuitbaar is als de dood. Die als een zegel op je hart wordt meegedragen.

Set me as a seal – Rene Clausen (1953-)

Het is het weekend van de eerste advent. Het is diep in de nacht, de wachters staan bij de stadspoort. De adventsmaan schijnt helder en koud. Het koor roept: “Hoe lang duurt het nog?”. Het antwoord blijft steeds hetzelfde: “Geen teken van morgenlicht boven de  heuvels.” Een hopeloze zaak? Nee, toch niet, onze lampen zijn jaar in jaar uit blijven branden. Christus’ komst is voelbaar in dit uiterst sfeervolle lied.

This advent moon – Jens Klimek (1984-)

Advent. Tijd voor ommekeer. Tijd om je in letterlijke zin ook te keren naar de ander. Een man die zich inzet voor de verzoening tussen alle verschillende culturen, achtergronden en religies is Karl Jenkins. De muzikale taal van Karl Jenkins is in feite net zo divers als Jenkins zelf als muzikant is: geworteld in de Europese klassieke traditie, maar met een vocale sound meer verwant aan de etnische muziek of zelfs pop. Klanken die doen denken aan Arabië, Afrika en aan de Keltische traditie. Maar ook aan geestelijke en klassieke muziek. Adiemus (waar de oorspronkelijke compositie uit stamt, maar in dit geval omgezet naar de tekst Cantate Domino) betekent, literair vertaald, naar elkaar toe komen. Mensen tot elkaar brengen. Songs of Sanctuary (de ondertitel van dat werk) betekent: liederen over toevluchtsoorden, daar waar je opgevangen wordt, waar je je veilig en geborgen kunt voelen. En dan kun je je verheugen in de koning die komt. Om een lied van vreugde aan te heffen.

Cantate Domino – Karl Jenkins (1944-)

Ook van hem is de welbekende ode aan (het lichaam van) Christus die uit Maria geboren zal worden en waarin de lijdensweg die Jezus zal gaan in zijn leven beschreven wordt.

Ave verum – Karl Jenkins (1944-)

U zult denken: “Heb ik deze compositie daarstraks ook al niet gehoord?” Dat klopt. Maar verbaas u over het feit dat het koor hetzelfde werk gaat zingen, reagerend op een rijkelijk gelardeerde piano-improvisatie!

Ubi caritas – Ola Gjeilo (1978-)

“Op een dag, in de begintijd van de wereld, keek de zon omlaag en zag een grote vogel met de meest prachtige, blinkende veren. Ze waren rood, goud, purper – helder van kleur en oogverblindend als de zon zelf. Toen riep de zon: “Prachtige Phoenix, jij zult mijn vogel zijn en eeuwig leven!” Eeuwig leven! De Phoenix was heel erg blij toen hij dit hoorde en hij hief zijn kop op en zong: “Zon, o, schitterende zon, ik zal mijn liederen zingen voor jou alleen!” Het is de legende van de vuurvogel. Het beeld dat Gjeilo hier oproept is dat van de feniks, de goddelijke vogel die steeds opnieuw herrijst uit zijn eigen as. Wedergeboren worden, en ik zal u de vertaling van deze bijzonder troostende tekst die ook op ons menselijke bestaan van toepassing is niet onthouden.

“Het Zonlicht schijnt op mijn gezicht. Wat een genade is het om te zijn hernieuwd, wedergeboren in schoonheid. Toen ik jong was vloog ik in de fluwelen nacht. Overdag baadde ik als een vuurvogel in het licht! De veren, eens rood en goud van kleur, zijn nu grijs. Het is mijn lot om naar de zon te stijgen. Wanhoop niet dat ik weg ben. Ik zal weer verschijnen, wanneer de ondergaande zon vlammen schildert over de uitgestrekte eeuwige hemel.”

Het voelt als een keerpunt …. Advent.

Across the vast eternal sky – Ola Gjeilo (1978-)

Het volgende werk behoeft nauwelijks enige aankondiging.

Jesus bleibet meine Freude – J.S. Bach (1685 – 1750)

Een minder bekend werk is het hiernavolgende motet. Het ademt een plechtige, ontroerende soberheid in zich. De koraalmelodie (in de sopraan) klinkt boven het becommentariërende koor er lichtend bovenuit. Prachtig zijn de contrasten in de schildering van het komende licht van Christus en de last van het aardse bestaan dat op ons drukt.

O Jesu Christ meins Lebens Licht – J.S. Bach

De fakkels worden ontstoken. Rennend door de straten verkondigen we de geboorte van Christus. Maar wees ook stil, want op dit moment slaapt hij (vandaar het verstilde tussengedeelte).

Torches – John Joubert (1927-2019)

Het aloude kerstverhaal: het is ijzig koud, de aarde is hard bevroren, water is als steen, sneeuw … De geboorte van Christus waarvoor een stal voldoende was. Engelen die het aankondigen. Wat kan ik geven als dank? Het beste is: je hart! Een heerlijke kleurrijke zetting van een componist die vroeger deel uitmaakte van The King’s Singers.

Mid-winter – Bob Chilcott

Van een ontroerende schoonheid is de Cradle Hymn van de Noor Arnesen. “Wees maar stil, mijn lieveling. Heilige engelen bewaken je bed, hemelse zegeningen dalen mild op je hoofdje neer. Omgeven door vriendelijk herders …”

Cradle Hymn – Kim Andre Arnesen (1980-)

“Wees gezegend als jullie straks naar huis gaan. Dat vrolijkheid, wijsheid en vrede met jullie zijn de komende kerstdagen.” Dat wensen wij jullie als koor toe!

A Christmas Blessing – Philip Stopford (1977-)